Francuski podatek od istotnego majątku związanego z rynkiem nieruchomości jako źródło inspiracji dla polskiego ustawodawcy

Michał Mariański ^*

The French real estate wealth tax as a source of inspiration for Polish legislator

1. Wprowadzenie

Francuski system podatkowy ma nie tylko bardzo bogate korzenie historyczne^[1], ale również pozostaje do dziś jedną z najbardziej rozbudowanych regulacji tego typu w Europie^[2], zarówno w zakresie podatków państwowych, jak i finansów lokalnych. Trzeba jednak odnotować, iż Konstytucja francuska z 1958 roku w swojej pierwotnej wersji odnosiła się jedynie do finansów centralnych, aby następnie, po licznych rewizjach, w szczególności w 1993 i 2003 r., rozszerzyć zakres swojego zainteresowania również o kwestie związane z autonomią finansową jednostek samorządu terytorialnego^[3]. W tym miejscu warto podkreślić, iż specyfika francuskiego systemu podatkowego wynika również z bardzo dużej roli orzecznictwa zarówno trybunału konstytucyjnego (fr. Conseil Constitutionnel)^[4], jak i finansowego, w tym najwyższego sądu administracyjnego (fr. Conseil d’Etat)^[5].

Głównym celem niniejszej publikacji jest nie tylko opisanie specyfiki regulacji francuskich w omawianej materii, ale także – wykorzystując podejście funkcjonalne metody historyczno-opisowej i dogmatycznej – weryfikacja tezy o możliwym wykorzystaniu przez polskiego ustawodawcę części rozwiązań istniejących w prawie francuskim. Powyższe wynika z faktu, iż w Polsce kwestia opodatkowania rynku nieruchomości była i jest nadal przedmiotem ożywionej dyskusji^[6], lecz jak do tej pory nie przyczyniła się ona do wprowadzenia na wzór francuski katastralnego podatku od nieruchomości. Dyskusja ta jednak w ostatnim czasie została wznowiona w kontekście progresywnego podatku katastralnego, który – realizując funkcję stabilizacyjną finansów publicznych – mógłby przyczynić się do redukcji lokowania środków w inwestycje mieszkaniowe, zmniejszając tym samym różnice w opodatkowaniu pomiędzy inwestycjami w akcje czy obligacje a inwestycjami w nieruchomości.

W tym kontekście opis francuskiego dodatkowego podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości (fr. Impôt sur la fortune immobilière) mógłby stanowić alternatywę lub subsydiarny element szerszej reformy, gdyż podatek ten klasyfikowany jest we Francji jako podatek państwowy, a nie lokalny. Warto zaznaczyć, iż regulacje w tym zakresie zawarte są w artykułach od 964 do 983 francuskiego generalnego kodeksu podatków (fr. Code général des impôts – dalej: CGI) i umiejscowione są w części pierwszej tego aktu prawnego, zatytułowanej Podatki państwowe (fr. Impôts d’État), podczas gdy regulacje odnoszące się do klasycznego podatku od nieruchomości umiejscowiono w części drugiej, dotyczącej podatków pobieranych na rzecz władz lokalnych i różnych organizacji (fr. Impositions perçues au profit des collectivités locales et de divers organismes), tzn. w artykułach od 1379 do 1649 CGI.

2. Zakres podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości

Jak już wspomniano, dodatkowy francuski podatek związany ze znacznym majątkiem na rynku nieruchomości (fr. Impôt sur la fortune immobilière) stanowi podatek państwowy uregulowany w artykułach od 964 do 983 francuskiego generalnego kodeksu podatków (CGI). Precyzyjniej – wyżej wymienione artykuły znajdują się w wyodrębnionym rozdziale II bis (fr. Chapitre II bis), tytułu IV części pierwszej dotyczącej podatków państwowych. Rozdział ten podzielono dodatkowo na osiem sekcji: sekcja I pt. Zakres stosowania (art. 964)^[7], sekcja II pt. Podstawa opodatkowania (art. 965–972)^[8], sekcja III pt. Zasady wyceny majątku (art. 973)^[9], sekcja IV pt. Pasywa podlegające odliczeniu (art. 974)^[10], sekcja V pt. Aktywa zwolnione (art. 975–976)^[11], sekcja VI pt. Obliczanie podatku (art. 977–980)^[12], sekcja VII pt. Kontrola i spory sądowe (art. 981)^[13] oraz sekcja VIII pt. Obowiązki sprawozdawcze (art. 982–983)^[14].

Zachowując zatem systematykę francuskiego generalnego kodeksu podatków, art. 964 wskazuje, iż rocznemu podatkowi majątkowemu od nieruchomości podlega majątek o wartości przekraczającej 1 300 000 euro. W zakresie podmiotowym francuski ustawodawca wskazuje, iż podatek ten dotyczy zarówno osób fizycznych mających swoją siedzibę podatkową we Francji^[15], jak i osób fizycznych nieposiadających siedziby podatkowej we Francji. W zakresie przedmiotowym mamy odwołanie do posiadanego majątku i praw do nieruchomości, znajdujących się we Francji oraz udziałów w spółkach lub organizacjach, o których mowa w 2° artykułu 965, do części ich wartości reprezentatywnej dla tych samych nieruchomości i praw do nieruchomości^[16].

W zakresie podstawy opodatkowania art. 965 CGI wskazuje, iż podstawą obliczenia podatku od znacznego majątku na rynku nieruchomości jest wartość tego majątku netto na dzień 1 stycznia danego roku. Przy tym do wartości tej wlicza się pozycje ze wszystkich majątków i praw do nieruchomości przysługujących podatnikom określonym w art. 964 CGI oraz ich małoletnim dzieciom, jeżeli sprawują oni prawną władzę nad ich majątkiem. Dodatkowo do wartości netto wlicza się akcje lub udziały w spółkach i organizacjach mających siedzibę we Francji lub poza nią, należące do osób wymienionych uprzednio, w odniesieniu do części ich wartości odpowiadającej prawom majątkowym lub nieruchomościowym posiadanym bezpośrednio lub pośrednio przez spółkę lub podmiot^[17]. Warto zaznaczyć, iż w tym wypadku nie są brane pod uwagę udziały lub akcje w spółkach lub innych organizacjach, których działalność ma charakter przemysłowy, handlowy, rzemieślniczy, rolniczy lub związany z wykonywaniem wolnego zawodu. W wyżej wymienionych podmiotach podatnik powinien posiadać bezpośrednio, a w stosownych przypadkach pośrednio, samodzielnie lub wspólnie z małoletnimi pod swoją opieką mniej niż 10% kapitału i głosów^[18].

Co istotne, artykuł 965 CGI wskazuje również, jakie elementy nie są brane pod uwagę przy obliczaniu wysokości podstawy opodatkowania. W szczególności nie są uwzględniane prawa majątkowe lub prawa do nieruchomości posiadane bezpośrednio przez spółkę lub organizację, jeżeli te nieruchomości lub prawa majątkowe są przypisane działalności przemysłowej, handlowej, rzemieślniczej, rolniczej lub związanej z wykonywaniem wolnego zawodu w ramach spółki lub organizacji, która je posiada. Ponadto w pkt 3 ww. artykułu dodano, iż nie przeprowadza się żadnych podwyższeń podstawy podatku, jeżeli dłużnik w dobrej wierze wykaże, że nie mógł posiadać informacji niezbędnych do oszacowania części wartości udziałów lub akcji reprezentujących towary lub prawa do nieruchomości, które posiada pośrednio^[19].

Dodatkowo w artykule 966 doprecyzowano, iż działalność w zakresie zarządzania własnym majątkiem związanym z nieruchomościami nie jest uznawana za działalność przemysłową, handlową, rzemieślniczą, rolniczą lub związaną z wykonywaniem wolnego zawodu. Za działalność handlową uważa się jednak działalność spółek, które oprócz zarządzania portfelem udziałów aktywnie uczestniczą w prowadzeniu polityki swojej grupy i kontroli swoich spółek zależnych oraz – w stosownych przypadkach i o charakterze czysto wewnętrznym – wykonują określone czynności administracyjne, obsługę prawną, księgową, finansową i nieruchomościową.

Ważną kwestię francuski ustawodawca precyzuje w art. 968 i 968 bis CGI, gdzie wskazuje, iż majątek, o którym mowa w art. 965, obciążony użytkowaniem, prawem pobytu lub prawem do użytkowania przyznanym osobiście, zalicza się do majątku użytkownika lub uprawnionego według kwoty stanowiącej jego pełną własność. Podobnie majątek wymieniony w artykule 965, nabyty wspólnie na warunkach przewidzianych w artykule 754a CGI, włącza się do majątku każdej ze stron umowy proporcjonalnie do kwot zainwestowanych przez każdą ze stron umowy pozostałych przy życiu^[20]. Zakres pojęcia majątku z art. 965 doprecyzowano również w stosunku do praw z umowy leasingu (art. 971 pkt 1 CGI) oraz umowy najmu (art. 971 pkt 2 CGI), gdzie odwołano się do wartości majątku na dzień 1 stycznia roku podatkowego, pomniejszonej o określone elementy, w szczególności czynsz czy inne opłaty oraz kwotę wykupu pozostałą do wygaśnięcia umowy.

Warto też odnotować, iż francuski ustawodawca szczegółowo uregulował zasady wyceny nieruchomości (art. 973 CGI) czy zobowiązania podlegające odliczeniu (art. 974 CGI). Kwestie te, z uwagi na ramy niniejszego opracowania, zostaną szczegółowo opisane w odrębnym artykule.

3. Zwolnienia z podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości

Jak już wspomniano w niniejszym artykule, w ramach sekcji V rozdziału II bis uregulowano zwolnienia z podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości, poświęcając wyżej wymienionym kwestiom art. 975 i 976 CGI.

I tak w pkt I art. 975 wskazano, iż zwolnieniu od podatku podlega majątek lub prawa do nieruchomości i akcje lub udziały, o których mowa w art. 965, reprezentujące te same dobra lub prawa, gdy te prawa majątkowe lub nieruchomościowe są przypisane do głównej działalności przemysłowej, handlowej, rzemieślniczej, rolniczej lub związanej z wykonywaniem wolnego zawodu tych osób. Ponadto towary lub prawa, o których mowa powyżej, przypisane do różnych rodzajów działalności, dla których podatnik spełnia warunki wyżej przewidziane, są również zwolnione, jeżeli różne prowadzone rodzaje działalności zawodowej są podobne lub powiązane i komplementarne^[21].

Ponadto w punkcie II art. 975 dodano kolejne zwolnienie odnoszące się do praw majątkowych lub nieruchomości oraz akcji lub udziałów reprezentujących te same dobra lub prawa. Warunkiem jest, aby wyżej wymienione dobra i prawa do nieruchomości były przydzielone do działalności przemysłowej, handlowej, rzemieślniczej, rolniczej lub związanej z wykonywaniem wolego zawodu w ramach spółki osobowej podlegającej podatkowi dochodowemu, w której osoby wymienione w pierwszym akapicie niniejszego artykułu CGI wykonują swoją główną działalność.

Najbardziej rozbudowany fragment przedmiotowego artykułu zawarto w jego punkcie III, składającym się z dwóch komplementarnych zwolnień. Pierwsze dotyczy zwolnienia praw majątkowych lub nieruchomości oraz akcji lub udziałów, o których mowa w art. 965 CGI, reprezentujących te same dobra lub prawa, jeżeli te dobra i prawa do nieruchomości są przeznaczone na działalność przemysłową, handlową, rzemieślniczą, rolniczą lub liberalną spółki podlegającej z mocy prawa lub opcji podatkowi od osób prawnych, pod warunkiem że podatnik spełnia określone warunki. Do tych warunków zalicza się sytuację, w której podatnik sprawuje w spółce funkcję menadżera, powołanego zgodnie ze statutem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki komandytowo-akcyjnej, wspólnika spółki osobowej albo prezesa, dyrektora generalnego, przewodniczącego rady nadzorczej lub członka zarządu spółki akcyjnej. Inną okolicznością jest sytuacja, w której podatnik posiada co najmniej 25% praw głosu z papierów wartościowych wyemitowanych przez spółkę bezpośrednio lub pośrednio przez swojego małżonka, wstępnych lub zstępnych albo braci i siostry. Drugie zwolnienie, dookreślone w punkcie III artykułu 975, stanowi, iż zwolnione są także prawa majątkowe lub nieruchomości związane z działalnością przemysłową, handlową, rzemieślniczą, rolniczą lub liberalną spółki, która z mocy prawa lub opcji podlega opodatkowaniu podatkiem od osób prawnych. Warunkiem jest, aby udziały tej spółki posiadał bezpośrednio zarządzający, powoływany zgodnie ze statutem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki komandytowo-akcyjnej, prezes, dyrektor generalny, przewodniczący rady nadzorczej albo członek zarządu spółki akcyjnej, gdy wartość posiadanych przez niego papierów wartościowych w tej spółce przekracza 50% wartości brutto ogółu majątku podatnika, obejmującego wyżej wymienione nieruchomości lub prawa do nieruchomości.

W art. 975 pkt IV CGI francuski ustawodawca zaznacza, iż zwolnieniem objęte są również prawa majątkowe lub nieruchomości oraz akcje lub udziały reprezentujące te same dobra lub prawa, jeżeli te dobra i prawa do nieruchomości są przeznaczone na działalność przemysłową, handlową, rzemieślniczą, rolniczą lub liberalną kilku spółek, podlegającą z mocy prawa lub opcji podatkowi od osób prawnych, jeżeli każdy udział, rozpatrywany odrębnie, spełnia warunki określone w pkt III. Natomiast w pkt V przedmiotowego artykułu wskazano, iż w rozumieniu niniejszego artykułu przez działalność gospodarczą rozumie się działalność określoną w artykule 966 CGI. Wyjątkowo w pkt V za działalność komercyjną w rozumieniu punktów I–IV uznaje się wykonywanie działalności w zakresie najmu lokali mieszkalnych umeblowanych przez osobę wymienioną w 1° art. 965 lub przez spółkę lub organizację, jeżeli generują one ponad 23 000 euro rocznego dochodu i pozwalają osiągać z tej działalności ponad 50% dochodu. Powyższe nawiązuje do tytułu, z którego gospodarstwo domowe podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym w kategoriach wynagrodzeń, zysków przemysłowych i handlowych, zysków rolniczych, niekomercyjnych czy dochodów menadżerów i wspólników. Działalnością komercyjną jest również wykonywanie przez osobę, o której mowa w 1° art. 965, lub przez spółkę, lub organizację działalności dotyczącej wynajmu obiektów handlowych lub przemysłowych, wyposażonych w meble lub urządzenia niezbędne do ich funkcjonowania.

Interesujące rozwiązanie zawarto również w art. 976 CGI, gdzie w pkt I wskazano, iż pod pewnymi warunkami nieruchomości w postaci lasów i gruntów leśnych są zwolnione do trzech czwartych ich wartości podlegającej opodatkowaniu. Natomiast w pkt II tego samego artykułu dodano, iż do trzech czwartych wartości zwolnione są również udziały w ramach tzw. spółek grup leśnych^[22].

Warunkowym zwolnieniem od podatku objęto również, w myśl art. 976 pkt III CGI, nieruchomość oddaną w dzierżawę długoterminową na warunkach przewidzianych w artykułach L. 416-1–L. 416-6, L. 416-8 i L. 416-9 kodeksu rybołówstwa wiejskiego i morskiego oraz te udzielone w ramach dzierżawy zbywalnej na warunkach przewidzianych w artykułach L. 418-1–L. 418-5 tego samego kodeksu. Pierwszym warunkiem zwolnienia jest co najmniej osiemnastoletni okres dzierżawy. Drugi warunek to stan faktyczny, w którym najemca korzysta z nieruchomości w ramach wykonywania swojego głównego zawodu i jest małżonkiem, wspólnikiem związanym cywilną umową solidarnościową lub notorycznym konkubentem wynajmującego, jednym z ich braci i sióstr, jednym z ich wstępnych lub zstępnych albo małżonkiem, partnerem związanym cywilną umową solidarnościową lub partnerem prawnym jednego z ich wstępnych lub zstępnych^[23].

Innym warunkowym zwolnieniem wskazanym w pkt IV art. 976 CGI są udziały w ramach spółek zgrupowań gruntów rolnych (fr. groupements agricoles fonciers), jeżeli udziały te reprezentują wkłady składające się z budynków lub praw do nieruchomości na cele rolnicze oraz gdy umowy dzierżawy przyznane przez grupę i ich dzierżawców spełniają warunki przewidziane w pierwszym akapicie punktu III tego artykułu. Zwolnieniem objęte są również, zgodnie z pkt V art. 976 CGI, nieruchomości wiejskie oraz udziały w grupach gruntów rolnych i grupach gruntów rolnych reprezentatywnych dla tych samych nieruchomości, dzierżawione na warunkach przewidzianych w ust. 1 pkt III spółce o przeznaczeniu głównie rolniczym, kontrolowanej w ponad 50% przez osoby wymienione w pierwszym akapicie^[24].

4. Stawki podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości

Jak już wspomniano w niniejszej pracy, w ramach sekcji VI rozdziału II bis uregulowano kwestie związane z obliczeniem podatku, czemu poświęcono artykuły od 977 do 980 CGI.

Stawki podatku wskazano w art. 977 CGI, gdzie zastosowano taryfę progresywno-szczeblową, znaną chociażby w Polsce z konstrukcji podatku od spadów i darowizn. Tak też dla części wartości netto aktywów, podlegającej opodatkowaniu, nieprzekraczającej 800 000 euro, obowiązująca stawka podatku wynosi 0%. Następnie dla wartości netto aktywów między 800 000 euro, a mniejszej lub równej 1 300 000 euro stawka wzrasta do 0,5% od danej wartości, dla wartości większej od 1 300 000 euro, a mniejszej lub równej 2 570 000 euro stawka wynosi 0,7% od danej wartości; dla wartości większej od 2 570 000 euro, a mniejszej lub równej 5 000 000 euro stawka wynosi 1% od danej wartości; dla wartości większej od 5 000 000 euro, a mniejszej lub równej 10 000 000 euro stawka wynosi 1,25% od danej wartości. Ostatnia, najwyższa stawka na poziomie 1,5% stosowana jest do części wartości netto aktywów przekraczającej 10 000 000 euro^[25].

Bardzo interesująca regulację zawiera również art. 978 CGI, który daje podatnikowi możliwość odliczenia od podatku, do wysokości 50 000 euro, 75% kwoty darowizn pieniężnych oraz darowizn stanowiących pełną własność papierów wartościowych spółek dopuszczonych do obrotu na francuskim rynku regulowanym lub dokonanych przez cudzoziemca na rzecz jednej z dziesięciu enumeratywnie wymienionych instytucji. Do tych instytucji zalicza się w szczególności: publiczne lub prywatne uczelnie badawcze, uczelnie artystyczne lub uczelnie użyteczności publicznej, uczelnie o charakterze niezarobkowym i konsularne, o których mowa w art. L. 711-17 francuskiego kodeksu handlowego; fundacje uznane za fundacje pożytku publicznego, spełniające warunki określone w art. 200 ust. 1 CGI; Narodową Agencję Badań^[26] czy fundacje uniwersyteckie i fundacje partnerskie, o których mowa odpowiednio w art. L. 719-12 i L. 719-13 Kodeksu oświaty, jeżeli spełniają warunki określone w pkt b ust. 1 art. 200 niniejszego kodeksu.

Warto również zaznaczyć, iż pewne podmiotowo zdefiniowane przez francuskiego ustawodawcę darowizny dodatkowo obniżają kwotę podatku należnego. Dotyczy to darowizn i wpłat na rzecz organizacji zatwierdzonych na warunkach przewidzianych w art. 1649 CGI, których siedziba znajduje się w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które zawarło z Francją umowę o pomocy administracyjnej w celu zwalczania oszustw podatkowych i uchylania się od opodatkowania. Zatwierdzenia udziela się organizacjom realizującym cele i charakteryzującym się cechami podobnymi do organizacji, których główna siedziba znajduje się we Francji, objętych zakresem pkt I art. 978 CGI^[27]. Warto również podkreślić wskazanie zawarte w pkt IV art. 978 CGI, zgodnie z którym skorzystanie z ulgi podatkowej przewidzianej w pkt I podlega przepisom Rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis i jest obarczone warunkiem przedstawienia przez podatnika, na żądanie administracji podatkowej, dokumentów uzupełniających, potwierdzających całkowitą kwotę i termin płatności oraz tożsamość beneficjentów.

Kolejną kwestią uszczegółowioną przez francuskiego ustawodawcę w art. 979 CGI jest to, iż podatek od majątku związanego z rynkiem nieruchomości podatnika mającego miejsce zamieszkania we Francji jest obniżony o wskazaną w tym artykule różnicę. Z jednej strony chodzi o różnicę między całością tego podatku a podatkami należnymi we Francji i za granicą z tytułu dochodów z poprzedniego roku, obliczoną przed odliczeniem ulg podatkowych stanowiących podatek zapłacony za granicą i ulg niepodlegających odliczeniu. Z drugiej strony wskazano na różnicę między 75% całkowitych globalnych przychodów a wydatkami zawodowymi za rok poprzedni, po odliczeniu jedynie określonych elementów, których przypisanie dopuszczone jest przez art. 156, a także dochodów zwolnionych od podatku dochodowego oraz produktów podlegających podatkowi u źródła, zrealizowanych w tym samym roku we Francji lub poza Francją. Przy tym dochód przekazany spółce podlegającej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, kontrolowanej przez podatnika, jest ponownie względniany w obliczeniach, o których mowa powyżej, jeżeli istnienie tej spółki i wybór jej wykorzystania mają za główny cel ominięcie całości lub części niniejszego podatku poprzez czerpanie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem przedmiotowej regulacji. Dodatkowo w pkt II art. 979 wskazano, iż zyski kapitałowe oraz wszelkie dochody ustala się bez uwzględnienia zwolnień, progów, obniżek i dodatków przewidzianych w tym kodeksie, z wyjątkiem kosztów stanowiących wydatki zawodowe.

W ostatnim z artykułów odnoszących się do sposobu obliczenia podatku, tzn. w art. 980 CGI, wskazano, iż kwoty podatków, których cechy są podobne do podatku majątkowego od nieruchomości, płaconego, w stosownych przypadkach, poza Francją, przypisywane są do kwoty podatku należnego we Francji^[28]. To przypisanie ogranicza się do podatku od majątku nieruchomego zapłaconego w związku z nieruchomościami i prawami położonymi poza Francją lub od wartości udziałów określonych w art. 965 CGI, reprezentujących te same aktywa.

5. Uwagi końcowe

Podatek od istotnego majątku związanego z rynkiem nieruchomości, będący przedmiotem analizy w ramach niniejszego artykułu, jest konstrukcją stosunkowo nową, gdyż zastąpił on od 1 stycznia 2018 roku solidarnościowy podatek od majątku (fr. impôt de solidarité sur la fortune) i w wielu aspektach bazuje na jego rozwiązaniach^[29].

Zgodnie z danymi francuskiego Trybunału Obrachunkowego (fr. Cour des Comptes) wpływy z tego podatku wyniosły w 2022 r. 2,1 miliarda euro, co stanowiło 0,7% wszystkich dochodów budżetu państwa, a liczba złożonych deklaracji wyniosła ponad 164 tysiące^[30].

Przedstawienie w ramach niniejszego opracowania konstrukcji francuskiego podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości może stanowić ciekawy punkt odniesienia dla polskiego ustawodawcy, który niejednokrotnie opierał się już w przeszłości na wzorcach francuskich i mógłby wykorzystać rozwiązania francuskie do stabilizacji cenowej na dzisiejszym rynku nieruchomości.

Odpowiedź na pytanie, czy warto wzorce francuskie w tym aspekcie wykorzystać w Polsce, nie jest jednoznaczna, gdyż pod uwagę należy wziąć co najmniej kilka aspektów.

Po pierwsze, podatek ten można traktować jako dodatkowy instrument, który może być wykorzystany przez państwa niemające systemu katastralnego. Dodatkowo można założyć, iż opisana w ramach niniejszego artykułu kontrybucja mogłaby funkcjonować obok istniejących już w danym systemie prawa podatków. Jest to o tyle istotne, że w Polsce trudno nawet mówić o istnieniu gotowej ewidencji katastralnej, której substytutem – do czasu utworzenia odpowiedniego katastru nieruchomości – może być obecna ewidencja gruntów i budynków. Powyższe założenie wymaga jednak, aby owa ewidencja została dopracowana, gdyż w obecnym kształcie może być ona jedynie punktem wyjścia, a nie gotowym rejestrem wartości nieruchomości. W ocenie autora wydaje się jednak, iż w dobie rozwoju technologicznego dodanie do istniejącej już ewidencji danych dotyczących wartości nieruchomości nie powinno stanowić większego problemu, a zależne jest jedynie od woli ustawodawcy, aby taki rejestr był kompletnym zbiorem informacji o danej nieruchomości^[31]. Stąd też wprowadzenie dodatkowego podatku nie powodowałoby istotnej ingerencji w system podatków i opłat lokalnych, który akurat we Francji jest nad wyraz rozbudowany i stanowił już przedmiot odrębnych opracowań – bądź to w zakresie poszczególnych typów podatków^[32], bądź też większej ich grupy^[33].

Po drugie, pomimo niewątpliwych zalet omawianej konstrukcji prawnej, odwołujących się do jej wpływu na dywersyfikację dochodów budżetowych oraz generalnej akceptacji społecznej dla opodatkowywania osób z największym majątkiem, nie sposób przejść obojętnie obok istotnych wad takiego rozwiązania. Zwrócić należy bowiem uwagę na fakt, iż poziom skomplikowania tej regulacji jest dość znaczny i jego wprowadzenie może być postrzegane jako dalsze rozbudowywanie i tak już mało czytelnego systemu podatkowego. Co istotne, wprowadzanie dodatkowych czy nowych kontrybucji pozostaje w sprzeczności z założeniami wskazanymi chociażby w raportach francuskiego Trybunału Obrachunkowego^[34]. W tym zakresie ustawodawca francuski rozpoczął już stopniowy proces upraszczania systemu podatkowego, czego przykładem jest chociażby redukcja w 2023 roku, a następnie zniesienie do 2027 roku lokalnego podatku obrotowego – cotisation sur la valeur ajoutée^[35].

Po trzecie, ewentualne wprowadzenie podatku wzorowanego na rozwiązaniach francuskich wymagałoby odpowiedzi na wiele akcesoryjnych pytań, które z uwagi na ramy niniejszego opracowania zostaną jedynie przez autora zasygnalizowane. W szczególności warte rozważenia byłoby to, czy wpływy z przedmiotowego podatku powinny – wzorem francuskim – trafiać do budżetu państwa, czy też może do gminy, na terenie której dana nieruchomość jest zlokalizowana. Kolejnym tematem do dalszej dyskusji, w przypadku uczynienia tego podatku dochodem gmin, jest kwestia jego obligatoryjnego lub fakultatywnego charakteru. Prawo francuskie rozwinęło bowiem w ostatnich latach koncepcję tzw. fakultatywnych podatków gminnych, w stosunku do których decyzja o poborze należy do danej jednostki samorządu terytorialnego^[36]. Owa fakultatywność pozwala bowiem na rozwiązanie problemu efektywności fiskalnej danego podatku, gdyż to gminy mogłyby indywidualnie ową kwestię oceniać, zestawiając za każdym razem w ich konkretnym przypadku koszty poboru z potencjalnymi dochodami budżetowymi.

Po czwarte, dodatkowe opodatkowywanie osób z największym majątkiem może wzbudzić istotne wątpliwości, odwołujące się do będących przedmiotem rozważań doktryny postulatów sprawiedliwego opodatkowania^[37]. Omawiany podatek stanowić może bowiem dodatkowe obciążenie krajowego systemu lub generować zarzut podwójnego opodatkowania, zwłaszcza gdy w danym państwie już istnieje dość rozbudowany i skomplikowany system podatków dochodowych i majątkowych.

Reasumując, w kontekście wyżej wskazanych argumentów koncepcja francuskiego dodatkowego podatku od majątku związanego z rynkiem nieruchomości mogłaby zostać wykorzystana jako subsydiarny element szerszej reformy. Celem owej reformy mogłoby być ustabilizowanie rynku nieruchomości przez przygotowanie tego segmentu do docelowego wprowadzenia systemu katastralnego. Autor ma jednak świadomość, iż zaprezentowane w artykule uwarunkowania i wątpliwości, zarówno natury historycznej, jak i koncepcyjnej, mogą stanowić dość istotną przeszkodę dla wprowadzania opisywanych rozwiązań w prawie polskim. Niemniej jednak wskazane w pracy rozwiązania, wraz z pytaniami problemowymi, które im towarzyszą, mogą być przyczynkiem do szerszej dyskusji nad stanem polskich regulacji w omawianej materii i dodatkowym impulsem do zmian w ramach aktualnego systemu opodatkowania nieruchomości.