Łódzkie realia w twórczości hip-hopowej Adama Ostrowskiego (ps. O.S.T.R.)

Oliwia Stykowska^*

https://orcid.org/0009-0003-8828-043X
Uniwersytet Łódzki
e-mail: oliwia.stykowska@edu.uni.lodz.pl

Łódź Realities in the Hip-Hop Works of Adam Ostrowski (a.k.a. O.S.T.R.)

Pełna sprzeczności, turpistyczna i budząca ambiwalentne uczucia Łódź jawi się jako idealne miejsce dla rozwoju rapu. Wydaje się, że jest ona stworzona do uprawiania gatunku, którego sława nie przemija^[1], a utwory raperów cieszą się popularnością nie tylko wśród fanów skupionych wokół platform streamingowych, ale także zyskują zainteresowanie w stacjach radiowych^[2] czy mediach społecznościowych. Rap nie jest już muzyką kojarzoną wyłącznie z daną subkulturą – coraz śmielej przenika do mainstreamu. Taka tendencja dotyczy również samej Łodzi, której wizerunek wciąż zmienia się na lepsze, a jej rozpoznawalność rośnie.

Początki kultury hip-hop to Ameryka i lata siedemdziesiąte XX wieku. Jej korzenie stanowi splot kultury afroamerykańskiej z jamajską muzyką tradycyjną^[3]. Na kulturę tę składały się przede wszystkim: tzw. czarne dzielnice, gettoizacja, segregacja, rasizm oraz opresja^[4]. Rap, jako gatunek muzyczny silnie związany z kulturą hip-hop, rozwinął się na polskim gruncie zgoła inaczej ze względu na specyficzne realia – rzeczywistość odmienną od amerykańskiej. Zamiast kluczowego dla tamtego obszaru zagadnienia rasizmu, ważnym aspektem – dla wielu artystów – były: transformacja systemu politycznego, nierówności społeczne i wynikające z nich ubóstwo, które stały się powodem narastającej frustracji wśród młodych ludzi^[5]. Hip-hop dał im możliwość zwerbalizowania emocji, a tym samym udostępnił platformę do „nawijania”^[6] o swoich problemach oraz o trudnościach, z którymi musieli radzić sobie samodzielnie.

Za początek rapu na polskim gruncie uznaje się lata dziewięćdziesiąte XX wieku i przedstawia jako reakcję na rosnący kapitalizm, który wraz z demokracją napływał do Europy Środkowo-Wschodniej^[7]. Mimo odmiennych warunków społeczno-gospodarczych, a także momentu dziejowego, w którym gatunek ten pojawił się w Polsce, zainteresowanie rapem na przełomie XX i XXI wieku było nie mniejsze niż w jego kolebce:

Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, stanowił ucieczkę od przygnębiającej rzeczywistości, stał się również alternatywnym stylem życia, wyrażającym się w muzyce, tańcu i sztuce. Jako główne elementy należy wymienić: rymowanie, muzyka rap, graffiti i breakdance, które wpisały się na stałe jako komponent współczesnej popkultury. Obecnie w Polsce organizowane są liczne koncerty, festiwale, wydarzenia kulturalne, na które zapraszani są przedstawiciele muzyki rapowej^[8].

Kultura hip-hopowa, współtworzona przez raperów „nowej” generacji^[9], niesie ze sobą szereg postulatów, których agitatorem jest przedstawiciel młodego pokolenia. Często operuje takimi tematami jak: bunt, chęć zmian, zauważanie niesprawiedliwości społecznych, a także zaspokajanie własnych potrzeb i rozwój wartości ważnych dla jej przedstawicieli^[10]. Rap daje młodym ludziom możliwość zrealizowania własnych ścieżek rozwoju – nie ma wątpliwości, iż promuje idee nakazujące stawianie sobie życiowych celów i dążenie do ich urzeczywistnienia^[11].

Łódź, tak jak do niedawna rap, wciąż postrzegana jest negatywnie. Według badań sondażowych przeprowadzonych w 2007 r. co dziewiąty Polak nie miał żadnych skojarzeń z Łodzią^[12]. Mimo tak pokaźnej grupy osób nieposiadających jakichkolwiek asocjacji z opisywanym miastem, istniała także relatywnie duża grupa , w świadomości której Łódź skorelowana była z negatywnymi konotacjami^[13]. Dominującymi skojarzeniami z obszaru dotyczącego warunków życia były: afery polityczne, afera „łowców skór”, zaniedbanemiasto, utrudnienia w ruchu drogowym oraz niska jakość życia jej mieszkańców^[14]. Obraz tego miasta zazwyczaj jawi się jako miejsce brudne i biedne^[15]. Takie głosy można pozyskać dzięki ankietom, a także badaniom naukowym poświęconym Łodzi^[16]. Niestety, miasto niegdyś słynące z rozwoju przemysłowego, z czasem stało się symbolem upadku i nędzy. Sytuacja ta zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat, ponieważ współcześnie jej stan uległ zdecydowanemu polepszeniu^[17]. Dlatego, pomijając częściową nieprawdziwość stereotypów, które zachowały się do dzisiaj, wpisują się one również w klimat rapu, raperów i ich tekstów. Kluczowe wydaje się określenie „stereotypowy” – ponieważ polski rap jest reprezentowany nie tylko przez tzw. klasę robotniczą^[18] oraz najuboższych przedstawicieli społeczeństwa. Oczywiście do dziś są to ważne składowe kultury hip-hopowej, jednak mimo to rap rozwinął się również wśród młodzieży pochodzącej z rodzin inteligenckich^[19].

Typowy pejzaż kojarzony z Łodzią, czyli stare kamienice, blokowiska oraz osiedla, celnie wpasowują się w przestrzeń hip-hopową, ponieważ to właśnie osiedlowe ławki i klatki są ważnym miejscem dla powstawania współczesnej odmiany poezji^[20]. W takim otoczeniu również rozwijał się łódzki rap, mający swój początek na przełomie XX i XXI wieku. Najbardziej rozpoznawalnym przedstawicielem tego gatunku jest O.S.T.R. (właśc. Adam Ostrowski)^[21], pochodzący z Bałut. W środowisku hip-hopowym kojarzony jest przede wszystkim z Łodzią^[22], a potwierdzeniem tych słów jest symptomatyczne porównanie dokonane przez jedną z badaczek: „Zakładając, że tak jak dla odbiorów kultury masowej Pacanów to Koziołek Matołek, tak dla odbiorców kultury miejskiej, jaką jest hip-hop, Łódź to O.S.T.R., Rzeszów – Eskaubei, Warszawa natomiast to wytwórnie Prosto i Wielkie Joł oraz związani z nią muzycy”^[23]. Jest on również przedstawicielem inteligenckiego środowiska – jego rodzice (Barbara oraz Marek Ostrowscy) są profesorami, a on sam ukończył klasę skrzypiec w łódzkiej Akademii Muzycznej^[24]. Raper przyznaje, że od dzieciństwa interesował się muzyką ulicy: „Miałem 10 lat, kiedy zacząłem swoją przygodę z tą muzyką. Był rok 1990, a ja zafascynowałem się Heavym D, Kool Moe Dee, Slick Rickiem, N.W.A. i 3rd Bass. Razem z ziomkami z osiedla założyliśmy BDC, a później LWC, z którego do dziś aktywnie rapują chłopaki z Afrontu”^[25].

O.S.T.R. to wzorcowy przedstawiciel opisywanego gatunku. Jest reprezentantem rapu ulicznego – zrewolucjonizował go dzięki swojemu nowatorskiemu podejściu. Raper, za sprawą znajomości muzyki od strony teoretycznej i posiadanego wykształcenia, na kanwie uprawianego gatunku – odwołując się do słów dziennikarza muzycznego, Marcina Flinta – „zróżnicował flow”^[26] oraz „podostrzył metafory”^[27], które są także bardzo istotnym elementem rapu. Łodzianin zasłynął przede wszystkim ze swojego freestyle’u, a także zmysłu obserwacji przekładającego się na niezwykle precyzyjne opisywanie rzeczywistości, co jest przecież jednym z podstawowych założeń hip-hopu. Ukazuje on świat w taki sposób, w jaki sam go widzi – nie jest to obiektywny opis Łodzi. Piosenki artysty wybrzmiewają jako słowa konkretnej jednostki z jej subiektywnymi spostrzeżeniami. O.S.T.R. w utworach często skupia się na problemie kapitalizmu, konsumpcjonizmu i nierówności społecznych^[28], co zauważa raper i dziennikarz Tomek „CNE” Kleyff: „Jego teksty natomiast bezlitośnie rozprawiają się z władzą i absurdami w społeczeństwie”^[29]. Za oficjalny debiut Ostrowskiego uznaje się longplay Masz to jak w banku wydany przez Asfalt Records w październiku 2001 roku^[30].

Łodzianin w twórczości nie ukrywa swojego pochodzenia – staje się ono wręcz jego znakiem rozpoznawczym. Co istotne, w hip-hopie koloryt lokalny jest ceniony i ochoczo zaznaczany^[31]. Raper podkreśla go niejednokrotnie – za pomocą tytułów utworów czy samej warstwy tekstowej.

Analiza utworów O.S.T.R.-a, w których Łódź jest tematem przewodnim bądź tłem, ma na celu wyłonienie obrazu miasta opartego na własnych obserwacjach artysty oraz powszechnie panujących stereotypach. Najpopularniejszymi piosenkami artysty, traktującymi o Łodzi, są m.in.: Z-Łodzi-eje^[32], Tabasko^[33] oraz ŁDZ Skit^[34].

Brzmienie tytułu piosenki Z-Łodzi-eje jest celowym zabiegiem artystycznym. O.S.T.R. dokonuje zabawy językowej, a tym samym w symptomatyczny sposób dekoduje znaczenia powiązane z Łodzią. W utworze śpiewa bezpośrednio o łódzkiej przestrzeni oraz korzysta z elementów łódzkiej gwary. Rapuje: „Na rogu ulic, jakich jest kilka / Browar z gwinta, w kieszeni fifka”^[35], „Zza winkla, luz orient, przez otwarte okno / Poznasz dziewczyno co to, bałucki folklor”^[36], „Najpierw cię wykorzystam, okradnę i zostawię / Obiecana ziemia, Hollyłódź dziś dla forsy”^[37]. Artysta wykorzystuje (bawi się, ogrywa językowo) tytuł utworu Ziemia obiecana Władysława S. Reymonta. Pisarz również traktował w swej twórczości o ówczesnym mieście przemysłowym, jednocześnie wypowiadając się o nim jako o rzekomym „raju” z gorzką ironią. Znaczące są sposoby przedstawienia Łodzi w utworach wspomnianych autorów. Laureat Literackiej Nagrody Nobla, tak samo jak współczesny twórca, nie szczędził opisów niechlubnej części Łodzi. Skupiał się na nierównościach społecznych oraz wszechobecnym brudzie, którego obecnie nie ma w centrum miasta, jednakże – pomimo upływu ponad stu lat – pozostała wciąż kwestia problemów społeczno-ekonomicznych.

Raper nazywa Łódź „Hollyłódź”^[38], nawiązując do jednej z dzielnic Los Angeles – Hollywood. Teren ten jest symbolem branży filmowej, a tym samym miejscem dla osób chcących rozpocząć karierę w przemyśle artystycznym. Kojarzy się z luksusem, bogactwem i światowej sławy gwiazdami kina. Łódź, według O.S.T.R.-a, natomiast jest miejscem, do którego przybywa się bądź przebywa w nim „dla forsy”. W tym przypadku również zastosowana nazwa ma wydźwięk raczej ironiczny, ponieważ raper kreuje Łódź jako miasto biednych ludzi.

Piosenka Tabasko także opisuje rzeczywistość widzianą przez rapera pochodzącego z centralnego miasta Polski. W utworze jawi się on jako człowiek wolny, chcący korzystać z życia w pełni. Pierwsze słowa nagrania wskazują na postrzeganie Łodzi przez młodego wykonawcę^[39]: „Noc, miasto, czas dla poszukiwaczy wrażeń / Światła, rytm, ulic szyk, non-stop prowadzi nas razem / Łódzki styl, z łódzkich stron, w ręku browarek / Co jest gość? W ten sposób chcę się zestarzeć”^[40]. Miejsce pochodzenia muzyka skorelowane zostało z nocnym życiem. W przywołanym fragmencie uwidacznia się sentyment, ponieważ hip-hopowiec chciałby zestarzeć się w tym miejscu, a także nigdy nie zaniechać podejmowanych przez siebie aktywność^[41].

W ŁDZ Skit, ostatnim ze wspomnianych utworów, raper „nawija”:

Łódź, miasto grzechu
Łódź, miasto morderstw
Łódź w kilka sekund o sobie nie da zapomnieć
Łódź – dzieci w beczkach, pavulon w karetkach
Łódź się nie przestrasz, jak przyjdzie Ci tu mieszkać
Łódź, nie pytaj skąd rana na sercu
Zobacz psów co ładują tu z ostrej do studentów
Łódź, miasto seksu
Łódź, miasto dźwięku
Łódź, miasto jazzu, bluesa, Łódź Polski centrum
Łódź tu może wszystko się wydarzyć
Nie wierzysz, o Domańskiego spytaj taksówkarzy
Łódź, miastem zdrady, jak nie szanujesz życia
Łódź, tu intelekt dokształca ulica
Łódź, miasto zbrodni, nasz niechlubny tytuł
Łódź to w tym mieście mordują polityków
Łódź, zweryfikuj co mówię, bądź przy tym
Łódź tu się wódę rozlewa na słoiki^[42].

Muzyk nie usiłuje też zamaskować niechlubnej strony miasta. Wprost mówi o lokalnych zbrodniach, wszechobecnym alkoholizmie i prostytucji. W cytowanym fragmencie odwołuje się do wydarzeń, które odbiły się szerokim echem w polskiej przestrzeni medialnej i miały wpływ na kształtowanie się negatywnego wizerunku Łodzi. Mowa o sprawie „dzieci w beczkach”, „łowcach skór” oraz Piotrze Domańskim^[43]. Co istotne, pomimo zauważania zachowań niebezpiecznych, patologicznych bądź dewiacyjnych, w jego tekstach występuje niejako zjawisko gloryfikacji miasta^[44]. O.S.T.R. docenia, czy wręcz przecenia to, czego inni za wszelką cenę chcą uniknąć. Większość ludzi potraktowałaby przywołane wydarzenia jako zupełne zniechęcenie do odwiedzenia Łodzi, a zwłaszcza do zamieszkania w niej. Raper zaś widzi w opisywanym miejscu swoją ziemię obiecaną i raj^[45]. Dodatkowo, można założyć, że chciałby „zarazić” innych sympatią do tego miejsca^[46]. Jedna z badaczek porównuje wspomnianą piosenkę do sloganu reklamowego – w swoim artykule udowadnia, że rap to muzyka prężnie rozwijająca się w dużych ośrodkach, a taki stan niewątpliwie może służyć ich promocji:

Adam Ostrowski jest zaangażowany w promocję rodzinnego miasta. W utworze tym artysta kreuje wizerunek miasta; tekst przypomina slogan reklamowy, który staje się specyficznym narzędziem reklamy miasta Łodzi wśród odbiorców komunikatu^[47].

Nie jest to przypadek odosobniony. Takim podejściem oznaczają się inni muzycy, którzy wiedzą, że środowisko, z którego pochodzą nie jest miejscem beztroski oraz spokoju, a mimo to czują do niego ogromne przywiązanie i ciągłą chęć wspominania o nim:

Hiphopowcy świadomi są, że ich „ulica” jest formą getta, gdzie nie znaleźli się z własnej woli, lecz z winy systemu społecznego, który niejednokrotnie zmusza ich do przekraczania prawa. Ulica choć w swych założeniach urbanistycznych pozostaje przestrzenią otwartą, w świadomości żyjących tam przedstawicieli hip-hopu jest enklawą, gdzie obcy nie są mile widziani. Obowiązują tam ich normy i wartości, czego dają wyraz przez tylko sobie właściwą twórczość^[48].

Przywołane, licznie popełniane przestępstwa oraz powszechne ubóstwo są nieodłącznym elementem opisywanego przez Ostrowskiego miasta. Przywiązanie O.S.T.R.-a do Łodzi może przypominać relacje toksyczną, do której się wraca i za wszelką cenę idealizuje . Poza tym jest to miasto, z którego artysta pochodzi, a lokalny patriotyzm, tak jak wspomniałam, nie jest ceniony jedynie w rapie, a także w powszechnym przekazie kulturowym^[49]. Raper jest i chce być reprezentantem miejsca, z którego się wywodzi. Jest z niego dumny, pomimo wad oraz mrocznego oblicza miejskiej przestrzeni. W utworze Reprezentuj^[50] O.S.T.R. śpiewa:

Reprezentuj Bałuty na zawsze
Nieważne czy siedzisz na ławce czy kradniesz
Łapiesz okazję czy spać chcesz
Przez rap ten rozpoznasz moją lokalizację
Reprezentuj Bałuty jak masz dumę
Reprezentuj jak pijesz czy częstujesz skunem
I nawet gdy odfruniesz to dalej reprezentuj
Chuj mnie czy masz domek czy pochodzisz z projektu
Czym jeździsz gdzie robisz ile masz z tego geldu
Co ruchasz jak jesz ile oblałeś semestrów
Reprezentuj co w sercu Bałuty na zawsze
Obojętnie czy napierdalasz market czy Żabkę
Szanuj swoją matkę i swoje pochodzenie^[51].

W tekście dochodzi do uogólnień i stereotypizacji. Obecnie opisywane Bałuty nie są takie, jakie były jeszcze kilkanaście lat temu. Miasto jest wciąż rewitalizowane (stare kamienice są restaurowane, a także pojawiają się nowe inwestycje, które zmieniają wygląd dzielnicy i czynią ją bardziej atrakcyjną wizualnie), a przedstawiony urywek rzeczywistości nie jest tym, czego doświadcza na co dzień większość mieszkańców. Wydaje się to jednak warte odnotowania świadectwo przeszłości i wynikający z niego stereotyp, tak samo jak światopogląd rapera przedstawiony w jego twórczości. Należy pamiętać, iż teksty piosenek raperów mają wartość literacką, a tym samym nie są zupełnie pozbawione zabiegów stylistycznych, których zastosowanie pozwala na autokreację twórców:

[…] hip-hop odgrywa dla dużej części odbiorców rolę szczególną: jest źródłem tożsamości (rozumianej nie socjologicznie, ale estetycznie), oferuje metodę autokreacji i umożliwia doświadczenie nieosiągalnych na innych obszarach kulturowych przeżyć estetycznych^[52].

O.S.T.R. zdaje sobie sprawę z tego, że sytuacja materialna mieszkańców Łodzi jeszcze na początku XXI wieku nie była dobra. Rapuje: „Bałucki folklor jest pełen kontrol / Choć tak szczerze przydałby się sponsor, po to by świat upięknić”^[53]. Można przypuścić, że muzyk chciałby przemiany miasta, jego całkowitej odnowy. Tak jak przystało na artystę reprezentującego uliczny gatunek, odwołuje się on do „zachowania twarzy”, czyli tego, jak ważny jest honor w środowisku hip-hopowym. Dlatego jest reprezentantem nie tylko Bałut, a także kultury honoru, w której ważna jest potrzeba potwierdzania własnej wartości i chronienia swojej pozycji społecznej.

Ciekawą realizacją zachwytu Łodzianina nad miastem jest płyta Tylko dla dorosłych^[54] wydana w 2010 r., czyli dziewięć lat po debiucie. Jest to album konceptualny – znajdujące się na nim utwory stanowią spójną całość tematyczną. Hip-hopowiec tak wypowiada się na temat swojego dokonania:

Pierwszy raz pisałem teksty według z góry obranego scenariusza. Nie mogłem sobie przez to pozwolić na jakikolwiek brak konsekwencji w pisaniu tekstów. Starałem się stworzyć album w konwencji jakiej wcześniej nie było. Ze względu na oryginalność projektu chcielibyśmy resztę szczegółów zachować w tajemnicy do samej premiery… By znaleźć odpowiednią ilość brzmień przekopałem około 1000 polskich i nie polskich płyt winylowych, co tylko utwierdziło mnie w przekonaniu, że dobre winyle są wśród nas na wyciągnięcie ręki^[55].

Muzyk przy tworzeniu tego wydania posłużył się techniką storytellingu – opowiada o przestępstwach dokonywanych w mieście. Czyni to w sposób bezpośredni, nie szczędzi przy tym opisów zachowań skandalicznych. Ostrowski przyznał otwarcie, że jest to projekt przemyślany i opracowany, w jego mniemaniu, do perfekcji. Co wyjątkowe, do wydania fizycznego, oprócz płyty CD, dołączono również komiks autorstwa Grzegorza „Forina” Piwnickiego^[56]. Zilustrowano w nim wydarzenia opisywane w piosenkach. Nie są to szczegółowe grafiki, jednakże mogą one posłużyć dogłębniejszemu zrozumieniu tekstów piosenek, a także skonkretyzowaniu postaci przedstawionych w warstwie tekstowej. Budowaniem historii, a także narracji, nie zajmuje się sam raper. Pomiędzy warstwami rapowanymi znajdują się krótkie relacje przypominające skrót wydarzeń emitowanych w radiu bądź telewizyjnych stacjach informacyjnych. Drugi głos słyszany pomiędzy wyśpiewywanym tekstem należy do Michała Fajbusiewicza. Wybór dziennikarza nie mógł być przypadkowy – współpraca z łódzkim prezenterem, którego postać kojarzy się z programami dotyczącymi zaginięć oraz spraw kryminalnych, wprowadza dodatkowy element pozwalający wsłuchać się w omawiane wydarzenia i poczuć wyjątkowy klimat albumu.

Pierwszym utworem (a tak naprawdę relacją wprowadzającą w całą koncepcję płyty), znajdującym się na krążku jest Tak się zaczęło^[57], w którym przedstawiona została sylwetka Nikodema R.:

Witam państwa
Dziś zajmiemy się sprawą Nikodema R
Drobnego złodziejaszka z Łodzi, który stał się bezwzględnym przestępcą
Poruszamy wątki tej sprawy z jednego powodu
Do dziś nie wiadomo, gdzie ukrywa się podejrzany
Nikodem R – ma 178 centymetrów wzrostu
Niestety nie posiada znaków szczególnych
Porusza się po kraju samochodem typu van
Ostatnio widziany był przez swoich sąsiadów
Na dzień przed popełnieniem przestępstwa^[58].

W swojej twórczości raper nie rezygnuje z oczywistych porównań. Wydanie dotyczy nieznanego, poszukiwanego „złodziejaszka z Łodzi”^[59]. W albumie nie zostaje przedstawiony nikt inny, a stereotypowy mieszkaniec wspomnianego miasta. Wydawałoby się, że rok 2010 to czas, w którym zaniechano już myślenia o łódzkim środowisku jako siedlisku przestępczości i marginesu społecznego, jednakże tak nie jest. W obliczu wciąż żywego stereotypu zastanawiająca staje się ciągła potrzeba ukazywania Łodzi w taki sposób przez rapera, a także jego świadome podtrzymywanie tego niechlubnego obrazu miasta. Nie wspomina on wyłącznie o rabunkach, porusza także temat porachunków gangsterskich i morderstw. Taka wizja łódzkiej przestrzeni może skłonić do refleksji nad ciemną stroną miasta, a także do porzucenia naiwnego przekonania, że świat jawi się jedynie jako bezpieczny i pozbawiony przemocy.

Album składa się w spójną całość, a przesłuchanie kolejnych utworów może naprowadzić słuchacza na to, że to sam podmiot liryczny ukrywa się pod imieniem wspomnianego Nikodema, który zamordował Radosława M. Zabity mężczyzna był kryminalistą, a jego sprawa rozpoczęła się piątego stycznia, gdy próbował za wszelką cenę ukraść płytę CD, na której znajdowały się tajne materiały o znaczącej wartości dla jego przełożonych. Ofiara Nikodema włamała się do jego mieszkania, znajdującego się przy ulicy Aleksandrowskiej 120 w Łodzi.

Raper wciąż odwołuje się w swoich piosenkach do miasta, w którym się wychował i wspomina o nim również na swoich mediach społecznościowych^[60]. W jednym z ostatnich albumów – zatytułowanym 042 sequentia i wydanym w 2023 r. – na jednej z piosenek niejako mimochodem znów wyśpiewuje dwa wersy o swojej lokalnej miłości: „Kabanos wódka i hamak, Bałucki substytut / A ty młody co w końcu nauczysz się sprytu?”^[61].

Najnowsze muzyczne wydanie hip-hopowca pochodzi z przełomu maja i czerwca 2024 r.^[62] Jedna z piosenek posiada taki sam tytuł, jak utwór nagrany z łódzkimi artystami w 2009 r.^[63] Kluczem do interpretacji tekstu są słowa umieszczone w opisie teledysku piosenki:

O.S.T.R. we współpracy z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, stworzył album umiejscowiony w czasie w latach 20. ubiegłego wieku. Album XX przenosi odbiorców do rzeczywistości dwudziestolecia międzywojennego. Oczami O.S.T.R. odbiorcy zobaczą ówczesną kulturę, sztukę, technikę, doświadczą rozkwitu życia nocnego, rozwoju kina, muzyki i dźwięku. W oprawie muzycznej nie zabraknie charakterystycznego dla artysty wielopoziomowego brzmienia, przeplatających się stylów muzycznych z jazzem w tle oraz instrumentów z epoki. Teksty utworów zostaną urozmaicone charakterystycznymi dla lat dwudziestych zwrotami^[64].

Raper w tekście utworu odwołuje się do początków miasta (co symptomatyczne, odwołanie się do fabryk działających niegdyś na terenie Łodzi jest przedstawione w formie wspomnień), a także trudnej z nim relacji. Śpiewa o tym, że gdyby mógł wybrać przestrzeń, w której by się urodził, na pewno nie byłaby nią Łódź^[65]:

Ścieka po ścianach rzeźbiona w betonie Łódź łój
Kawałek świata tak po ludzku
Gdybym się tutaj nie urodził
Świadomie nie wdepnąłbym nigdy w ten gnój tu
Stworzył mnie wielki kryzys
Upadające fabryki w familach, kiedy wyzysk
Nie ma tu nic tylko wiatr uderza o szyby, puste witryny^[66].

Widać zatem, że sentyment do rodzimego miasta i ambiwalentny stosunek do niego jest wciąż obecny w nowych utworach Ostrowskiego.

To jedynie syntentyzowana próba zobrazowania łódzkiego rapu, który niewątpliwie do dziś zakorzeniony jest w turpistycznej przestrzeni miejskiej oraz trudnej sytuacji materialnej mieszkańców tego miasta. Rap nie jest jednolitym gatunkiem, nie ma w nim sztywnych ram. Muzycy, związani z kulturą hip-hop oraz tworzący teksty należące do gatunku pozostającego w ścisłej korelacji ze wspomnianą kulturą, pochodzą z różnych środowisk, a tym samym posiadają zróżnicowane doświadczenia życiowe^[67]. Każdy z nich tworzy swój własny styl, a także rapuje w odpowiedni dla siebie sposób. O.S.T.R. udowadnia to w swojej twórczości – będąc mężczyzną z „dobrego domu”^[68], rapował o tym, co dla większości społeczeństwa jest oburzające (chociażby o wspominanych przestępstwach). Podejmował i wciąż podejmuje tematy, które w przestrzeni publicznej stanowią tabu mimo upływu czasu (można przywołać opisywany przez niego w tekstach alkoholizm bądź prostytucję).

Jak wykazała przeprowadzona analiza utworów, O.S.T.R. ukazuje Łódź w całkowicie subiektywny sposób. Miasto w jego twórczości jawi się jako miejsce niebezpieczne, ale oswojone (raper opisuje na kanwie swych utworów liczne przestępstwa: kradzieże, współprace gangsterów, morderstwa). Według niego, wśród mieszkańców miasta nie brakuje osób z uzależnieniami, a także z trudną sytuacją finansową. We wskazanych wcześniej piosenkach, pomimo ogromu negatywnych konotacji, dochodzi do zjawiska gloryfikacji miasta. Raper wie, że środowisko, w którym się wychował, nie jest nieskazitelne. Mimo to wspomina o nim z sentymentem i pragnie jego pozytywnych zmian.

Można zastanowić się nad tym, czy osądy zawarte w jego tekstach z początku XXI wieku nie uległy dziś dezaktualizacji, wskutek czego postrzeganie miasta przez rapera jawi się już tylko jako wspomnienie tego, co było, i sentymentalna próba zachowania tego obrazu. Być może decydującym czynnikiem jest debiut O.S.T.R.-ego, który miał miejsce w 2001 roku, a od którego minęło już wiele lat, przez co słuchacze, których pozyskał we wcześniejszych latach, mogą oczekiwać od jego muzyki dawnego obrazu miasta, z którym kojarzą swoje młode lata.

Oprócz bałuckiego twórcy, łódzki rap reprezentują (ze względu na pochodzenie bądź teksty piosenek) m.in.: Zeus, WYGA, Afront, Chivas, D.Real czy White Widow. W przyszłych badaniach warto poddać analizie również ich twórczość, ponieważ niektórzy z nich wprost wspominają o byłym mieście przemysłowym, tworząc osobliwy i charakterystyczny dla siebie obraz łódzkich realiów. Bogata dyskografia może zatem pełnić punkt wyjścia do dalszego zgłębiania kwestii wizerunku miasta w muzyce rap.